Սևանը Հայկական լեռնաշխարհի 3 խո-շոր լճերից է, որոնց հնում հայերը ծով էին անվանում (Սևանը ունեցել է Գեղա-մա ծով և Գեղարքունյաց ծով անուննե-րը): Այն ամենախոշոր լիճն է Կովկա-սում, ինչպես նաև աշխարհի քաղցրա-համ ամենաբարձր մեծ լճերից է:
Սևանա լճի հայելու բացարձակ բարձ-րությունը մոտ 1897 մ է, առավելագույն խորությունը՝ 80 մ: Լճի մակերեսին, ջրի միջին ջերմաստիճանը ամռանը լինում է 18°-23°: Ձմռանը Սևանը մասամբ սառցակալում է:
Լիճը շրջապատում են արևմուտքից՝ Գեղամա լեռները, հյուսիսից՝ Արեգունյաց լեռները, արևելքից՝ Սևանա լեռները և հարավից՝ Վարդենիսի լեռները:
Սևանա լիճ են թափվում 28 գետ, որոնցից նշանավոր են Գավառագետը, Արգիճին, Մար-տունին, Կարճաղբյուրը, Մասրիկը, Ձկնագետը: Դուրս է հոսում միայն Հրազդան գետը:
Լիճը բարերար ազդեցություն է ունենում ափամերձ տարածքի բնության վրա և պահ-պանում է ամբողջ ավազանի բնական հավասարակշռությունը: Տնտեսական մեծ առժեք են ներկայացնում լճի ջրային և ձկնային պաշարները: Սևանա լճի ջրերով են սնվում Արարատյան դաշտը ոռոգող ջրանցքների մեծ մասը, ինչպես նաև Հրազդանի կասկադի բոլոր 6 էլեկտրակայանները:
20-րդ դարի 40-50 թթ. մարդն իր միջամտությամբ խախտեց Սևանա լճի բնական վի-ճակը: Կառուցվեց Սևան-Հրազդան ոռոգչաէներգետիկ համալիրը, խորացվեց Հրազդան գետի ակունքը և բաց թողնվեց ջրի պաշարների մի մասը: Ջրի մակարդակը իջավ 19 մ-ով, իսկ մակերեսը կրճատվեց 12%-ով:
Ջրի մակարդակի իջեցման հետևանքով, օգտագործելով ցամաքած հատվածները, հնա-րավոր դարձավ կառուցել Սևանի հյուսիսարևելյան ափով անցնող երկաթգիծը և ավտո-խճուղին: Ջրային հաշվեկշռի նոր փոփոխություն կատարվեց 48,3 կմ երկարություն ունեցող Արփա-Սևան ջրատար թունելի կառուցմամբ: Մուտքի բաղադրիչն ավելացավ տարեկան 250 մլն.խ.մ-ով: Սևանի բնապահպանական խնդիրների լուծմանը նպաստելու համար՝ լճավազանում ստեղծվել է «Սևան» ազգային պարկը:
Սևանի ափամերձ տարածքում սփռված են բազմաթիվ բրոնզեդարյա «կիկլոպյան» կոչ-վող ամրոցներ (Լճաշեն, Հայրավանք): Լճի ցամաքած հատվածում կատարված հնագի-տական պեղումներից պարզվել է, որ 3500 տարի առաջ Սևանի զգալի մասը ցամաք է եղել: Այնտեղ եղել են բնակավայրեր, որտեղ բնակչությունը զբաղվում էր երկրագոր-ծությամբ և անասնապահությամբ:
Պահպանվել են նաև բազմաթիվ ուրարտական դարաշրջանի կառույցներ և արձանա-գրություններ (Վելիկուխի, Ռուսայի արձանագրությունը): Եվ, իհարկե, կան նաև միջնա-դարյան կառույցներ՝ Սևանավանքը, Հայրավանքը և այլն:
Սևանի հետ են կապված բազմաթիվ պատմական մեծ նշանակություն ունեցող իրադար-ձություններ: Սևանի ճակատամարտին է վերաբերվում Մուրացանի «Գևորգ Մարզպե-տունի» պատմավեպի «Ծովամարտ» գլուխը:
Севан – одно из 3 мелководных озер Армянского нагорья, которые армяне в древности называли морем (Севан имел названия Гегамское море и Гегаркуняцкое море). Это самое большое озеро в Ковке, а также одно из самых высокогорных пресноводных озер в мире.
Абсолютная высота зеркала озера Севан около 1897 м, максимальная глубина 80 м. На поверхности озера средняя температура воды летом 18°-23°. Зимой Севан частично замерзает.
Озеро окружено горами Гегама с запада, горами Арегуняц с севера, горами Севан с востока и горами Варденис с юга.
В озеро Севан впадает 28 рек, среди них Гаварагет, Аргичи, Мартуни, Карчахпюр, Масрик, Дзкнагет. Вытекает только река Раздан.
Озеро благотворно влияет на природу прибрежной зоны и поддерживает природный баланс всего бассейна. Водные и рыбные ресурсы озера имеют большое хозяйственное значение. Большинство каналов, орошающих Араратскую долину, питаются водами озера Севан, как и все 6 ГЭС Разданского каскада.
40-50 годы 20 века. человек своим вмешательством нарушил естественную дамбу озера Севан. Был построен Севано-Разданский гидроэнергетический комплекс, углублен исток реки Раздан и высвобождена часть запасов воды. Уровень воды упал на 19 м, а площадь сократилась на 12%.
В результате понижения уровня воды появилась возможность построить железную и автомобильную дороги, пересекающие северо-восточное побережье Севана, используя осушенные участки. Новое изменение водного баланса произошло со строительством водовода Арпа-Севан протяженностью 48,3 км. Входная составляющая увеличилась на 250 миллионов квадратных метров в год. В целях содействия решению экологических проблем Севана в бассейне озера создан Национальный парк «Севан».
В прибрежной зоне Севана разбросано множество крепостей-«циклопов» бронзового века (Лчашен, Айраванк). Археологические раскопки, проведенные в высохшей части озера, показали, что 3500 лет назад значительная часть Севана была сушей. Были поселения, где население занималось земледелием и скотоводством.
Сохранились также многие сооружения и надписи урартской эпохи (надписи Великуха, Руса). И, конечно же, есть и средневековые сооружения: Севанаванк, Айраванк и др.
С Севаном связано много событий большого исторического значения. Глава «Морской бой» исторического романа Мурацана «Геворг Марзпе-тун» посвящена битве при Севане.