Համաշխարհարային օթերերևույթական կազմակերպություն:

ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի զարգացման կոնֆերանս:

Green Peace

Գրինփիսը ոչ կառավարական բնապահպանական կազմակերպություն է, որի գրասենյակները գտնվում են ավելի քան 55 երկրներում և միջազգային համակարգող մարմին Ամստերդամում, Նիդեռլանդներ: Greenpeace- ը հիմնադրվել է 1971 թվականին Կանադացի և ԱՄՆ արտագաղթողների բնապահպան ակտիվիստներ Իրվինգ Սթոուի և Դորոտի Ստոուի կողմից: Գրինփիսը նշում է, որ իր նպատակն է «ապահովել Երկրի ՝ իր ողջ բազմազանությամբ կյանքը դաստիարակելու ունակությունը» և իր նախընտրական արշավը կենտրոնացնում է այնպիսի խնդիրների վրա, ինչպիսիք են կլիմայի փոփոխությունը, անտառահատումները, ձկնորսությունը, առևտրի կետը, գենետիկական ինժեները և հակամիջուկային խնդիրները: Այն իր նպատակներին հասնելու համար օգտագործում է ուղղակի գործողություններ, լոբբինգ, հետազոտություններ և էկոտաժ: Համաշխարհային կազմակերպությունը չի ընդունում կառավարությունների, կորպորացիաների կամ քաղաքական կուսակցությունների ֆինանսավորումը ՝ ապավինելով երեք միլիոն անհատ աջակիցների և հիմնադրամի դրամաշնորհների: Գրինփիսը ընդհանուր խորհրդատվական կարգավիճակ ունի ՄԱԿ-ի Տնտեսական և սոցիալական խորհրդի հետ  և հանդիսանում է «ԻՆԳՈ հաշվետվողականության խարտիա» միջազգային հասարակական կազմակերպության հիմնադիր անդամ, որը մտադիր է խթանել հաշվետվողականությունը և հասարակական կազմակերպությունների թափանցիկությունը:

Greenpeace- ը հայտնի է իր անմիջական գործողություններով և նկարագրվում է որպես աշխարհի ամենաակնհայտ բնապահպանական կազմակերպություններից մեկը: Այն բարձրացրել է բնապահպանական խնդիրները հասարակության գիտելիքների համար, և ազդել ինչպես մասնավոր, այնպես էլ պետական ​​հատվածի վրա: Կազմակերպությունը քննադատության է արժանացել; դա ավելի քան 100 Նոբելյան դափնեկիրների բաց նամակի առարկա էր, որը կոչ է անում Greenpeace- ին դադարեցնել գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների (ԳՄՕ) դեմ իր արշավը:

WWF

Բնության Համաշխարհային Հիմնադրամը (WWF) միջազգային հասարակական կազմակերպություն է, որը հիմնադրվել է 1961 թ., Որն աշխատում է անապատների պահպանման և շրջակա միջավայրի վրա մարդու ազդեցության նվազեցման ոլորտում:  Նախկինում կոչվել է Համաշխարհային վայրի բնության ֆոնդ, որը մնում է իր պաշտոնական անունը Կանադայում և ԱՄՆ-ում:

WWF- ն աշխարհի ամենամեծ պահպանության կազմակերպությունն է, որն ամբողջ աշխարհում ունի ավելի քան հինգ միլիոն համախոհ, աշխատում է ավելի քան 100 երկրներում և աջակցում է շուրջ 3000 պահպանական և բնապահպանական ծրագրերի: 1995 թվականից ի վեր նրանք ավելի քան 1 միլիարդ դոլար են ներդրել ավելի քան 12,000 նախաձեռնությունների պահպանման համար:  WWF- ը հիմնադրամ է, որի ֆինանսավորումը 55% է անհատներից և կտակներից, 19% -ը `պետական ​​աղբյուրներից (ինչպիսիք են Համաշխարհային բանկը, DFID- ը և USAID- ը) և 8% -ը կորպորացիաներից 2014-ին:

WWF- ը նպատակ ունի «դադարեցնել մոլորակի բնական միջավայրի դեգրադացիան և կառուցել ապագա, որում մարդիկ ապրում են բնության հետ ներդաշնակ»: Կենդանի մոլորակի զեկույցը WWF- ն հրատարակում է երկու տարին մեկ 1998 թվականից ի վեր. այն հիմնված է Կենդանի մոլորակի ինդեքսի և էկոլոգիական ոտնահետքերի հաշվարկի վրա: Բացի այդ, WWF- ը նախաձեռնել է մի շարք նշանավոր արշավներ ամբողջ աշխարհում, ներառյալ Երկրի ժամը և Պարտքերը բնության համար փոխանակումը, և դրա ընթացիկ աշխատանքը կազմակերպվում է այս վեց ոլորտներում ՝ սնունդ, կլիմա, քաղցրահամ ջուր, վայրի բնություն, անտառներ և օվկիանոսներ:

WWF- ն քննադատություն ստացավ իր ենթադրյալ կորպորատիվ կապերի համար և նկատողություն ստացավ Կոնգոյի Հանրապետությունում առաջարկվող Messok Dja ազգային պարկում աֆրիկյան անտառի բնակիչների հետապնդող էկո-պահակներին աջակցելու համար:

ISEC

Սոցիալ-էկոլոգիական միջազգային միությունը բնապահպանական միջազգային կազմակերպություն է, որը հիմնադրվել է 1988-ի դեկտեմբերին:
Այս պահին MSEC- ն ավելի քան 10 հազար մարդ է 17 երկրներից:
MSEC- ի ստեղծման հիմնական գաղափարը մեկ հարկի տակ հավաքել մարդկանց, ովքեր հոգ են տանում, թե ինչ է լինելու Երկրի հետ, իր բնույթով և մշակույթով, իր ժողովրդի հետ, մեր երեխաների և թոռների հետ:

 

1.Առաջին օգնություն սննդային թունավորումների ժամանակ:

Սննդային թունավորման ժամանակ առաջին օգնությունը պետք է լինի փսխում առաջացնելը, նաև պետք է խմել 2-3 բաժակ գոլ ջուր, այնուհետև բժիշկ կանչել: Նաև կարող ենք ջրի մեջ սոդա ավելացնել:

2.ԳՄՕ պարունակությունը սննդի մեջ, որն է ԳՄՕ-ն, որ կազմակերպությունն է ԱՄՆ-ում արտադրում ամենաշատ ԳՄՕ ապրանքները:

ԳՄՕ նշանակում է գենեծիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմ, այսինքն մարդու շնորհիվ կարող է իրականացվել, որ օրինակ մեկ բույսից գենը անցի մեկ այլ բույսի:

3.ՀՀ արգելոցները, արգելավայրերը:

Խոսրովի արգելոց, Էրեբունի արգելոց:

Արզականի և Մեղրաձորի արգելավայր, Գանձաքարի արգելավայր:

4.Էկոլոգիական հետքը ինչ է, ինչպես է որոշվում:

Էկոլոգիական հետք նշանակում է մարդու ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա, այսինքն ինչ ազդեցություն է թողնում մարդը բնության վրա:

5.ՀՀ խոտաբույսերը, դեղաբույսերը:

Դաղձ, Մասրենի, ուրց, եզան լեզու, խատուտիկ և այլն:

Լեռնային բնապատկերների էկոզբոսաշրջային նշանակությունը։

Հայաստանը լեռնային բնապատկերների դասական երկիր է, ինչը կարևոր է էկոզբոսաշրջային երթուղիների կազմակերպման համար։ Հաճախ նաև մեկ երթուղու ընթացքում փոխվում է մի քանի կամ նույնիսկ տասնյակ բնապատկերներ։ Լեռնային բնապատկերների տեսարան առաջացնող հիմնական տարրը ռելիեֆն է, իսկ առանձին դեպքերում երկրաբանական ձևերը և հուշարձանները։ Գեղեցիկ բնապատկերներ կարելի է տեսնել գրեթե բոլոր էկոզբոսաշրջային երթուղիների ընթացքում։ Նման մի տեսարան է բացվում Երևան-Գառնի երթուղում՝ ճանապարհի աջ կողմից։ Գեղեցիկ տեսարան է բացվում Գառնու տեղամասից։ Տաճարի ետնամասից տեսանելի են դառնում Ազատ գետի գեղատեսիլ կիրճը և Գեղամա լեռնավահանի ճյուղավորությունները։

Զբոսաշրջիկների համար գեղեցիկ տեսարան է բացվում Տիգրանաշենի լեռնանցքի։ Այդ հատվածում ձևավորվել են խորը գետահովիտներ, որոնց լանջերը կազմված են պալեոզոյի հասակի հին, խիստ մասնատված ապարներից։ Այստեղ առավել նշանավոր է Դժոխաձորը։ Վերջինիս առաջացման պատճառը Արածո գետն է։

Բնանկարի գեղեցկությամբ առանձնանում է նաև Ախուրյան գետի միջին հոսանքը, որտեղ ձևավորվել է Գորշաբերդի ձորը։

1. Քանի՞ տոկոս ընձուխտներ են մնացել Կենիայում վերջին 30 տարվա ընթացքում։

Վերջին 30 տարվա ընթացքում ընձուղտի պոպուլյացիան 40% -ով պակասել է ապօրինի որսի պատճառով:

2. Աֆրիկայի, ո՞ր մասում է դեռ հնարավոր դիտարկել վայրի կենդանիներ, ո՞ր գետի մոտ և ինչու՞ այդտեղ դեռ շատ կենդանիներ կան։

Աֆրիկայում Սաֆարին ամբողջ մայրցամաքի այցեքարտն է: Տեսնել իրենց բնական միջավայրում կենդանիներ, որոնք, լավագույն դեպքում, միայն կենդանաբանական այգիներում են նախկինում տեսել:
1939-ին ստեղծվեց Որսորդական քաղաքականության կոմիտեն, հենց նա նախաձեռնեց երկրում պահպանվող տարածքների կազմակերպումը: 1945 թվականը ազգային պարկերի մասին օրենքի ընդունման տարի էր, և ևս 5 տարի անց Քենիայում արդեն գործում էին 4 ազգային պարկեր և 6 արգելոցներ: XX դարի 60-ականների կեսերին երկիրը ձեռք բերեց անկախություն, և կառավարությունն էլ ավելի ակտիվացավ ՝ բնաջնջման սպառնացող կենդանիների պոպուլյացիաների պահպանման միջոցառումներ ձեռնարկելու ուղղությամբ:

3. Ի՞նչ են աճեցնում լճի ափին ջերմոցներում: Արդյո՞ք դա օգուտ է բերում մարդկանց, իսկ բնությանը։

Դա վնասակար է, քանի որ տեղի է ունենում կլիմայի փոփոխություն և բնությունը սկսում է փչանալ:

4. Ո՞րն է աշխարհի ամենամեծ արվարձանային թաղամասը, ո՞ր քաղաքում է այն գտնվում։

Աշխարհի ամենամեծ արվարձանը գտնվում է Ֆրանսիայի Փարիզ քաղաքում: Այնտեղ ապրում է շուրջ 12 միլիոն մարդ:

5. Ո՞ր երկրում է գտնվում գործող Լինդայի հրաբուխը։

Լինդայի հրաբուխը գտնվում է Ալյասկայում:

6. Ո՞ր երկրում է գտնվում մեր մոլորակի ամենահին պահպանված տեղանքը իր նախկին տեսքով։

Մոլորակի ամենահին շենքը տեղակայված է Բուգոնի նեկրոպոլիսում, որը հայտնաբերվել է Ֆրանսիայում Բուգոն գետի ափին `տասնիններորդ դարի առաջին կեսին:

7. Ո՞ր երկրի մայրաքաղաքն է աշխարհի ամենաախտոտված քաղաքներից մեկը։

Աշխարհում ամենաաղտոտված քաղաքը Սաուդյան Արաբիայի մայրաքաղաք Ռիադն է, որին հաջորդում են Դելին (Հնդկաստան) և Դոհան (Քաթար):

8. Գիտնականները ապացուցել են, որ Հիմալայան լեռնաշղթայի գագաթներին օդը նույնքան ախտոտված է, որն մեր քաղաքներում: Ի՞նչն է պատճառը։

9. Ո՞րն է առաջնային էկոլոգիական խնդիրը Հնդկաստանում: Ինչպե՞ս են այնտեղ ջուր ստանում սովորական գյուղացիները։

Այսօր երկրում բախվում են հետևյալ բնապահպանական խնդիրները. Անտառահատումներ, հողի և այլ չվերականգնվող ռեսուրսների սպառում, ջրի և մթնոլորտի աղտոտում։ Գյուղացիները ջուրը ստանում են շրջանի միակ ջրհորից: Իսկ հեռավոր գյուղերի բնակիչները մեկ կամ երկու օր ջուր ստանալու համար անցնում են 20-40 կմ ճանապարհ:

10. Ի՞նչ էկոլոգիական խնդիր է նկարագրվում Ինդոնեզիայում։

Էկոլոգիական խնդիրները ներառում են լայնամասշտաբ անտառահատումները (հիմնականում ապօրինի) և դրանց հետ կապված անտառային հրդեհները, որոնք առաջացնում են ուժեղ ծխախոտ ՝ արևմտյան Ինդոնեզիայի, Մալազիայի և Սինգապուրի որոշ մասերում: ծովային ռեսուրսների գերշահագործում; և բնապահպանական խնդիրները, որոնք կապված են արագ քաղաքաշինության և տնտեսական հետ:

12. Ինչպե՞ս է կոչվում ստորջրյա հրաբուխը, որի պատճառով փլուզվեցին Ինդոնեզիայի մի քանի քաղաքներ։

Ինդոնեզիայի հրաբուխները պատկանում են այսպես կոչված Խաղաղ օվկիանոսի կրակե օղակին ՝ Երկրի ամենասեյսմիկ ակտիվ շրջանին, որն իր մեջ պարունակում է աշխարհի բոլոր ակտիվ հրաբուխներից առավելագույնը: Ներկայացված ցուցակում Ինդոնեզիայի հրաբուխները աշխարհագրորեն խմբավորված են վեց շրջանի։ Երեք շրջանների հրաբուխները պատկանում են Սունդա կղզու աղեղային համակարգին ՝ ձգվելով ավելի քան 3000 կմ հյուսիսային Սումատրաից մինչև Բանդա ծով:

13. Ի՞նչն է հանդիսացել հրաբխի առաջացման պատճառը։

Հրաբխի ժայթքումը տեղի է ունենում մագմայի գազազերծման պատճառով: Վերև բարձրանալով ՝ մագման կորցնում է գազերն ու ջրային գոլորշիները և վերածվում լավայի ՝ գազերի մեջ սպառված մագմա: Ի տարբերություն գազավորված ըմպելիքների, հրաբխի ժայթքման ժամանակ արտանետվող գազերը դյուրավառ են, ուստի դրանք բռնկվում են և պայթում հրաբխի բերանում: Կլիմայի տաքացումը և գազերի կուտակումը այդ ամենի պատճառն են։

14. Ո՞ր անտառներն են կանգնած անհետացման շեմին Թայլանդում: Ի՞նչն է պատճառը։

15. Ի՞նչպիսի դեր են կատարում ծառերը մեր մոլորակի կյանքում։

Ծառերը շատ կարևոր դեր ունեն մեր մոլորակի վրա, բացի այն, որ մեզ բերք են տալիս, նաև թթվածնի համար են շատ կարևոր։

16. Ինչո՞վ է բացատրվում սառույցի մուգ երկնագույն երանգը։

Երբ սառույցի միջով լույսի շող է անցնում, կարմիր ճառագայթները նախ կլանվում են, իսկ կապույտները թափանցում են մեծագույն խորություն: Սառույցի բյուրեղների և ձյան մասնիկների մեծ չափի պատճառով բոլոր տեսանելի ալիքների երկարությունները հավասարապես ցրված են:

17. Քանի՞ տարի է անհրաժեշտ ծառերին Կանադայի հյուսիսային մասում աճելու համար։

Մոտ 60 տարի:

18. Ի՞նչ էկոլոգիական վնաս է բերում Ալբերտայում գտնվող նավթի վերամշակման գործարանը։

Բնապահպանական վնասը՝ բավականին մեծ քանակությամբ ջրի օգտագործում, գործարաններից վնասակար ծխի օգտագործում, թունավոր նյութերի հեռացում: Հանքարդյունաբերության ապարատի թունավոր նյութերի շնորհիվ, որոնք ուղիղ գնում են դեպի ծով, օվկիանոս և ցամաք:

19. Որքա՞ն է կյանքի միջին տևողությունը Սվազիլենդ երկրում: Ինչու՞։

Կյանքի միջին տևողությունը Սվազիլենդ երկրում 49 տարեկան է։ Փաստն այն է, որ երկիրը, ըստ էության, չի ղեկավարվում միապետի կողմից, այլ ամեն տեսակի հիվանդություններն ու սովը:

20. Որքանո՞վ է աճել թղթի սպառման քանակը աշխարհում, վերջին 10 տարվա ընթացքում։ 

Թղթի սպառման քանակը աշխարհում, վերջին 10 տարվա ընթացքում աճել է 4% -ով: Տարեկան 81 միլիարդ եվրոյի շրջանառություն: Ստվարաթղթի և թղթի թողարկման ծավալով տարեկան 50 հազար տոննայից պակաս:

21. Ո՞ր ծառերն են մշակում թուղթ ստանալու նպատակով և արֆյոք այդ տարածքներում այլևս հնարավոր է այլ անտառ բուծել: Ինչու՞։

Օրինակ ՝ սոճին, օգտագործում են առորյայում օգտագործվող կոշտ թղթերից պատրաստելու համար։ Կաղնին ու թխկին օգտագործվում են ավելի սահուն և պակաս դիմացկուն թուղթ տպելու նպատակներով: Եթե հողը վերականգնվի, ուրեմն որոշ ժամանակ անց կարելի է տնկել նոր ծառեր։

22. Ինչու՞ է անհետանում Չադ լիճը։

Չադ լիճը վերջին հազարամյակում յոթերորդ անգամ չորանում է, բայց մարդը միջամտում է կյանքի այդ բնական ընթացքին. Չադի չորացման հիմնական պատճառը   Կենտրոնական Աֆրիկայի Շարի և Լոգոնե գետերի ծանծաղուտն է, որով սնուցում են լիճը:

23. Ի՞նչ հսկայական էլեկտրակայաններ են օգտագործում Իսպանիայում, որ տեսակի այլնտրանքային էներգիան է այնտեղ գործածվում։

Իսպանիայում օգտագործվում են շատ հսկայական  արգոնով աշխատող էլեկտրակայաններ:

24. Ինչու՞ են այրվում Հունաստանի անտառները։

Այրվում են հիմնականում շատ տաք կլիմայի պատճառով:

25. Ո՞ր երկրում են ամենաշատը պեստիցիդներ օգտագործում, ի՞նչ նպատակով։

Պեստիցիդները օգտագործվում են բույսերի վնասատուների և հիվանդությունների դեմ պայքարելու համար։ Հիմնականում օգտագործվում է Ռուսաստանում ու  Հնդկաստանում:

26. Ինչպե՞ս է Նոր Զելանդիան որոշել պահպանել անտառները։

Նոր Զելանդիայում անտառները պահպանելու համար որոշել են անցնել արևային մարտկոցները ավելացնելու համար, նաև բացել են հիդրոէլեկտրակայաններ, որոնք աշխատում են, ոչ մի վնաս չպատճառելով բնությանը:

27. Ո՞ր երկրում է գտնվում Պետրա տաճարը։

Այն գտնվում է Հորդանանում:

Երկիր մոլորակի աշխարհագրական թաղանթը և, մասնավորապես, կենսոլորտը միակ նպաստավոր միջավայրն է, որտեղ ծագել և զարգանում է մարդկությունը: Բայց հենց մարդկությունն է, որ իր գործունեությամբ խախտում է այդ միջավայրի հավասարակշռությունը, աղտոտում է միջավայրը, դարձնում պակաս նպաստավոր, իսկ առանձին դեպքերում էլ` աննպաստ և ուղղակիորեն մարդկանց կյանքի համար վտանգավոր:

 

Աղտոտում է կոչվում բնական միջավայրի այնպիսի փոփոխությունը, որը հանգեցնում է երկրահամակարգի էկոլոգիական հավասարակշռության խախտմանը և կենդանի օրգանիզմների, այդ թվում` մարդկանց գոյության պայմանների վատթարացմանը:

Բնական միջավայրի աղտոտումը կարող է լինել ինչպես բնածին, այնպես էլ մարդածին:

Բնական միջավայրի ներկայիս վատթարացման գլխավոր և առավել վտանգավոր պատճառը մարդածին աղտոտումն է և կապված է մարդու արտադրական գործունեության բացասական հետևանքների հետ:

Բնական միջավայրի մարդածին աղտոտման աղբյուրները, բուն աղտոտիչները և դրանց հետ էլ կապված աղտոտման տեսակները բազմազան են:

Տարբերում են աղտոտման 3 տեսակ` ֆիզիկական, քիմիական և կենսաբանական, թեև դրանք հաճախ միասնական ձևով են հանդես գալիս:

 

Ֆիզիկական է կոչվում այն աղտոտումը, որի հետևանքով փոփոխվում են միջավայրի ֆիզիկական ցուցանիշները, օրինակ` ջերմությունը, խոնավությունը, լուսավորվածությունը, աղմուկի մակարդակը, ռադիոակտիվ ճառագայթման մակարդակը, էլեկտրամագնիսականությունը:

Քիմիական աղտոտման դեպքում տեղի է ունենում միջավայրի քիմական հատկանիշների փոփոխություն: Միջավայր են թափանցում այնպիսի քիմիական նյութեր, որոնք չեն մարսվում բնության կողմից և մյուս նյութերի հետ քիմիական ռեակցիայի մեջ մտնելով` միջավայրը վտանգավոր են դարձնում կենդանի օրգանիզմների համար:

Կենսաբանական աղտոտում կոչվում են բնական միջավայրի այն փոփոխությունները, երբ միջավայր են թափանցում և բազմանում մարդու համար ոչ ցանկալի կենդանի օրգանիզմներ: Այդ օրգանիզմները կարող են մարդու առողջության համար ուղղակի վտանգ ծառայել կամ էլ փոխել կենսահամակեցությունների զարգացման ընթացքը անբարենպաստ ուղղությամբ և ի վերջո հանգեցնել բնական պայմանների ընդհանուր վատթարացման:

Բնական միջավայրի մարդածին աղտոտման ամենատարածված աղբյուրներն են` արդյունաբերություն, ավտոմոբիլային տրանսպորտը, շինարարությունը: Օրինակ, քարածխով աշխատող ջերմաէլեկտրակայանը արտանետում է մեծ քանակությամբ խարամ, թունավոր գազեր, մոծիր, ջրային գոլորշիներ, որոնք աղտոտում են շրջակա բնատարածքը: Ցեմենտի գործարանը օդային ավազան է մղում մեծ քանակությամբ փոշի, որը քամիների օգնությամբ կարող է տարածվել տասնյակ կմ շառավղով և նստել շրջապատի վրա:

Հանքարդյունաբերության ձեռնարկությունները ոչ միայն ավերում են այն բնական համակեցությունները, որտեղ հանքեր են բացվում, այլև իրենց թափոնները կուտակում են հանքի շրջակայքում` ամբողջովին փոխելով բնական լանդշաֆտը:

Ավտոմոբիլային տրանսպորտը հատկապես մեծ չափով աղտոտում է օդային ավազանը, որ թափանցում են ներքին այրման շարժիչների արտադրած գազերը:

Բնական միջավայրի ֆիզիկական ցուցանիշները նկատելի փոփոխություններ են կրում շինարարության ազդեցությամբ: Ամեն մի կառույց, գյուղեր, քաղաքներ, խոշոր ջրամբարներ, հիդրոէլեկտրակայաններ, փոխում են շրջապատի միկրոկլիման, ջերմության ու խոնավության ռեժիմը, ազդում մակերեսային և նույնիսկ ստորերկրյա ջրերի վրա, ստեղծում նոր տիպի` տեխնածին լանդշաֆտներ:

Բնական միջավայրի ֆիզիկական, ինչպես նաև մեխանիկական աղտոտման հետևանքներն անզեն աչքի համար մեծ մասամբ տեսանելի են և հաղթահարելի:

Այլ է վիճակը քիմիական ու կենսաբանական աղտոտման ժամանակ: Այս դեպքում բնական միջավայրըավելի բարդ և միանգամից դժվար նկատելի փոփոխություններ է կրում: Հետևանքների վերացումն էլ ավելի դժվարին բնապահպանական խնդրի է վերածվում:

Բնական միջավայրն աղտոտող նյութերը հաշվվում են հարյուրներով և իրենց բնույթով ու ծագմամբ շատ բազմազան են: Բազմազան է նաև դրանց բացասական ազդեցությունը մարդու օրգանիզմի վրա:

Բնական միջավայրի աղտոտում թույլ չտալու և աղտոտված միջավայրը մաքրելու համար անհրաժեշտ է ծանոթ լինել դրանցից գոնե գլխավորներին:

Ինչպես աղտոտման տեսակները, այնպես էլ աղտոտող նյութերը ըստ ծագման բաժանվում են երկու խմբի` բնական և արհեստական:

Բնական ծագման աղտոտող նյութերը տարածվում են հրաբխային գործունեության, հողի և լեռնապարների լվացման ու տեղատարման, անտառային հրդեհների, ծովի ալեկոծության ու ալեբախության, բույսերի ու մանրէների քայքայման և այլ բնական երևույթների հետևանքով:

Արհեստական ծագման նյութերը գոյանում են հանածո վառելիքի, արդյունաբերական ու կենցաղային թափոնների ցրման-տարածման, ինչպես նաև այրման հետևանքով: Մեծ չափով այդպիսի նյութեր են առաջանում ներքին այրման շարժիչներում, ջերմաէլեկտրակայաններում, հնոցներում ու արդյունաբերական վառարաններում, էներգակիրների այրումից, դրանք կենցաղային նպատակներով օգտագործելիս:

Մարդածին աղտոտող նյութերում մեծ բաժին ունեն քիմիական արդյունաբերության ու ատոմային էներգետիկայի թափոնները, ատոմային զենքի փորձարկումների հետևանքով գոյացած նյութերը:

Ըստ բնական միջավայրի վրա ունեցած ազդեցության` աղտոտող նյութերը բաժանվում են երկու հիմնական խմբի` ֆիզիկական և քիմիական:

Ֆիզիկական նյութերի մեջ մտնում են`

• Գետերի պինդ հոսքը,
• Ռադիոակտիվ տարրերը,
• Ջերմային աղտոտում առաջացնող նյութերը,
• Աղմուկի ու ցածր հաճախականության վիբրացիայի աղբյուրները:

Ավելի մեծաքանակ են միջավայրն աղտոտող և մարդու առողջության համար վտանգավոր քիմիական նյութերը:

Բոլոր աղտոտող նյութերը բնական միջավայր են թափանցում գազային, հեղուկ և պինդ վիճակում:

 

Բնական միջավայրի տարբեր բաղադրիչների աղտոտմանը այդ նյութերի մասնակցության բաժինը տարբեր է: Օրինակ, մթնոլորտն աղտոտող նյութերի շարքում գլխավորը գազային վիճակում գտնվող նյութերն են, մինչդեռ ջրերն ու հողերն աղտոտողների մեջ` հեղուկ և պինդ նյութերը:

99% վերամշակումը իրական է

Շվեդիան վերամշակում է կենցաղային աղբի 99% -ը: Սա աշխարհում ամենաբարձր ցուցանիշներից մեկն է: Միևնույն ժամանակ, շվեդները սովորել են, թե ինչպես արդյունավետորեն աղբը վերածել էներգիայի: Երկրի թափոնների գրեթե կեսը այրվում է, բայց միայն զգույշ տեսակավորումից հետո: Պլաստմասե, թուղթ, սննդամթերքի թափոններ օգտագործվում են վերամշակման կամ կենսազազի արտադրության համար:

Թափոնների օգտակար հատկությունների վերականգնումը առաջնային խնդիր է: Առաջին հերթին, շվեդները ձգտում են դրանք վերաօգտագործել, վերամշակել կամ վերածել էներգիայի աղբյուրի: Աղբավայրերում հուղարկավորությունը հիերարխիայում զբաղեցնում է վերջին տեղը. Միայն այդ աղբն է գնում աղբանոց, որի հետ բացարձակապես այլ բան հնարավոր չէ անել:

Քաղաքապետարանները պատասխանատու են քաղաքային թափոնների ամբողջ հավաքագրման համար, ինչը արտադրվում է ոչ միայն հասարակ քաղաքացիների կողմից, այլ նաև ռեստորանների, խանութների և գրասենյակների կողմից: Բացի այդ, քաղաքը այն տեղափոխում է վերամշակման գործարաններ: Յուրաքանչյուր քաղաքապետարան ունի թափոնների կառավարման մանրամասն գործողությունների ծրագիր: Այն պարունակում է մանրամասն տեղեկություններ այն մասին, թե ինչպես է նա մտադիր կրճատել թափոնների քանակը և նվազեցնել դրանց սպառնացող վտանգը: Թափոնների վերամշակմանը նախապատրաստվելը նույնպես մունիցիպալիտետի պատասխանատվության մաս է կազմում:

Նուբարաշենի քաղաքային աղբավայրը, որն իր մեծությամբ հանրապետության ամենախոշոր աղբավայրն է՝ 52,3 հեկտար տարածքով, Էրեբունի պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանից ընդամենը մի քանի կիլոմետր է հեռու։ Էրեբունու ամրոցից, ուր տարեկան այցելում է մինչեւ 15 հազար զբոսաշրջիկ, կարելի է նկատել Նուբարաշենի բլուրներին ձուլված աղբավայրից բարձրացող սպիտակ ծուխը։ Տպավորությունն այնպիսին է, կարծես, 2800 տարեկան ամրոցից քիչ հեռու կա գործող հրաբուխ, որն ամեն վայրկյան կարող է ժայթքել։ Զբոսաշրջության տեսանկյունից տեսարանը գուցեև հետաքրքրաշարժ է, մինչդեռ իրականությունը՝ զարհուրելի։ Նուբարաշենի աղբավայրը, որտեղ առնվազն 9 միլիոն տոննա աղբ է կուտակված, բնապահպանական մեծ սպառնալիք է դարձել մայրաքաղաքի բնակիչների համար։ Ampop.am-ը, մանրամասն ուսումնասիրություն կատարելով, ներկայացնում է խնդիրը։

Իրավիճակ :Նուբարաշենի քաղաքային աղբավայրը, որը ձեւավորվել է 1950-ականներից, չի ստեղծվել որեւէ նախագծով, ուղղակի տվյալ տարածքն առանձնացվել է քաղաքային աղբը կուտակելու նպատակով։ Եվ, փաստացի, ավելի քան 60 տարի մայրաքաղաքի տարբեր անկյուններից հավաքված կենցաղային թափոնների մեծ մասը կուտակվում է հենց այստեղ։ Խոսքը օրական 10 կամ 20 պարկ աղբի մասին չէ, այլ տարեկան՝ 300,000 տոննա թափոնի։ Իսկ աղբավայր մտած թափոնները վերամշակման չեն ենթարկվում։ Տարածքը չի համապատասխանում աղբավայրերի համար նախատեսված որեւէ չափորոշիչի: Այն մեկուսացված չէ ցանկապատով, չունի նաեւ հիմքի մեկուսացում, հոսքաջրերի հավաքման տեխնիկական համակարգ, ինչի պատճառով հոսքաջրերը աղբավայրի տարածքից հոսում են գրունտի ենթաշերտ՝ աղտոտելով ստորգետնյա ջրերը: Աղբի մեծ կուտակումներն առաջացնում են մեթան գազ եւ պատճառ դառնում մշտական բռնկումների։ Իսկ թափոնների մեծ մասի ինքնայրման ու թերայրման հետեւանքով մթնոլորտ են արտանետվում տարբեր տիպի թունավոր, ներառյալ քաղցկեղածին նյութեր։

Պաշտոնական տեղեկության համաձայն, աղբավայրի մի փոքր հատվածում կենսագազ է օգտահանվում՝ արտանետվող մեթանի քանակը մասամբ նվազեցնելու նպատակով։ Նուբարաշենի աղբավայրը էրեբունի եւ Նուբարաշեն բնակելի թաղամասերից 2-3 կմ հեռավորության վրա է, իսկ մայրաքաղաքի կենտրոնից՝  9-10 կմ:

Նուբարաշենի եւ Էրեբունու պոլիկլինիկաներում արված հարցումները ցույց են տալիս, որ փոքրերի եւ տարեցների շրջանում գրանցվում է ալերգիայով տառապողների թվի աճ: Որպես պատճառ՝ մասնագետները նշում են Երեւանում էկոլիոգիական վատթարացող վիճակը՝ պայմանավորված մի շարք գործոններով, ներառյալ Նուբարաշենի աղբավայրը, թեեւ զուտ աղբավայրի ազդեցությունը բացահայտելուն ուղղված ուսումնասիրություններ չեն իրականացվել։

Այս աղբավայրի վտանգը կայանում է նաեւ նրանում, որ նրա «բարիքներից» օգտվում է օրական 160-200 մարդ, որոնց համար այս վայրը դարձել է հիմնական ապրուստի միջոց։ Ոչ ֆորմալ ձեւով նրանք են այս աղբավայրի տեսակավորողները, ովքեր առանձնացնում են ապակե շշերը, պլաստմասե եւ մետաղական իրերը, ջարդոնները, փաթեթավորման նյութերը, ինչպես նաեւ մթերային թափոնները, այլ կերպ ասած՝ այն ամենը, ինչը, նրանց կարծիքով, հնարավոր է օգտագործել կամ հանձնել/վաճառել քաղաքի համապատասխան «աղբի» ընդունման կետերին, որոնք էլ իրենց հերթին տվյալ հումքը վերավաճառում են համապատասխան ընկերություններին։ Եվ այս ամենն արվում է՝ չպահպանելով անվտանգության կանոնները, առանց համապատասխան հագուստի, եւ հաճախ ընդունելով առողջության համար վտանգավոր մթերքի մնացորդներ կամ ժամկետանց մթերք։ Պարզ չէ նաեւ, թե հավաքված հումքը, ի վերջո, ինչ նպատակներով է օգտագործվում, եւ որ ընկերությունների միջոցով է սպառվում։ Սակայն այստեղ կարեւոր է նշել, որ այս բիզնեսով զբաղվում է հասարակության ծայրահեղ աղքատ խավը, ինչը բարդացնում է խնդիրը, քանի որ վերջիններիս աղբավայրից մեկուսացնել հնարավոր է նրանց համար նախապես եկամտի այլընտրանքային աղբյուր ստեղծելուց հետո միայն։

Պատմական ակնարկ :2014 թ-ից Երեւան քաղաքի աղբահանության կազմակերպումն իրականացնում է լիբանանյան «Սանիթեք» ընկերությունը։ Ընկերությունն իր աշխատանքերը մեկնարկել է Կենտրոն վարչական շրջանից, իսկ այսօր արդեն նույն ծառայությունը մատուցում է նաեւ մայրաքաղաքի բոլոր վարչական շրջաններում։ Մայրաքաղաքից հավաքված ողջ կենցաղային աղբը տեղափոխվում է հիմնականում Նուբարաշենի եւ, որոշ չափով, նաեւ Աջափնյակի եւ մայրաքաղաքից դուրս գտնվող Մասիսի աղբավայրեր: Աջափնյակի աղբավայրը Երեւանի երկրորդ քաղաքային աղբավայրն է, որն առաջացել է տարերայնորեն եւ կրկին միայն աղբի կուտակման գործառույթ է իրականացնում: Ըստ քաղաքապետարանի, Աջափնյակի աղբավայրի շուրջ 2 հա տարածքը նախատեսված է կենցաղային աղբի, իսկ 10 հա-ը՝ շինաղբի կուտակման համար: Աղբավայրի շինաղբի հատվածը շահագործում է «Դավարս» ՍՊԸ, որը 1 պարկ շինաղբը 250 դրամով տեղափոխում է աղբավայր:
Իմ կարծիքը  կամ առաջարկը խնդրի լուծան համար
Նախ նշեմ , որ ամենասկզբից պետք է առանձնացնել պլաստիկը և թուղթը և ըստ դրա վերամշակել ։Նուբարաշենի աղբավայրը չի ստեղծվել որևէ հատուկ ծրագրով , ուստի կարելի է այդ աղբը վաճառել որևէ զարգացած երկրի , որը կվերամշակի այդ ։ Կամ էլ Հայաստանում այնպիսի վայրում բացել գործարան , որտեղ հնարավոր կլինի վերամշակել այդ։հ

Միջուկի բաղադրությունը. կընձմընձյուկ, համեմ, սամիթ, անանուխ (նանա), սոխ (կարելի է կանաչ սոխի փոխարեն օգտագործել մանր կտրատած գլուխ սոխ), եղինջ, սպանախ, բազուկի տերևներ, ավելուկ, թրթնջուկ, սըմսըմոկ, տըմտըմոկ, տըտըպաշար, պռավու պորտ (պառավի պորտ), ճըռճըռոկ, պտուտկուն, տեսնը, կյըռնանջուկ (գառան ականջ), մոխրաթալ (սպանախի տեսակ), կտավատի երիտասարդ տերևներ, խաղողի երիտասարդ տերևներ: Այդ բոլորը մանր կտրատել, խառնել իրար, ծածկել սրբիչով, որ չթառամի:

Խմորի բաղադրությունը. ալյուր, գոլ ջուր, աղ. հունցել այնքան, որ ստացվի պնդոտ, բայց փափուկ խմոր: Ծածկել սրբիչով, մոտ կես ժամ թողել տաք տեղում:

Պատրաստման եղանակը. խմորը բաժանել փոքր գնդիկների:  5 րոպե անց բարակ գրտնակել (լավաշի պես): Կանաչու պատրաստ խառնուրդին ավելացնել աղ, պղպեղ, ձեթ,  խառնել և տեղադրել բարակ շերտով խմորի վրա այնպես, որ բոլոր ծայրերից 1 / 1.5 սմ-ը բաց մնա: Ծայրերն իրար միացնել ժենգյալով հացի մեջտեղի մասում, ամրացնել: Ձեռքի ափով արդեն փակած խմորին զգույշ, լայնությամբ և երկարությամբ մեծացնել և դնել արդեն կրակով տաքացած  վառարանի վրա:

Թխել մոտ 10-12 րոպե: Թխված, դեռ տաք ժենգյալով հացը մեկ-մեկ շարել մաքուր տախտակի վրա: Ժենգյալով հացն իրար վրա դնել կարելի է միայն հովանալուց հետո:

Ածխածնային ոտնահետքի (ազդեցության) որոշում/Carbon footprint Quiz

Թեստ

Շրջանակի մեջ վերցրեք Ձեզ  համար  լավագույն պատասխանները, որոնց արդյունքում կուտակվածմիավորը կբացահայտի այն ազդեցությունը, որ Ձեր ընտանիքը թողնում է կլիմայի/բնության վրա՝ածխաթթու ջերմոցային գազի արտանետման չափման միջոցով։  Հարցերի պատասխանները գիտեքմիայն Դուք, իսկ արդյունքը կբացահայտի, թե ինչ պետք է անել կամ չանել՝ կլիմայի վրա ազդեցությանհետևանքը մեղմացնելու համար։

1․ Ինչպես ե՞ք հասնում աշխատանքի վայր

ա/ քայլում եք կամ հեծանիվ եք վարում

բ/ մոտոցիկլ եք վարում

գ/ մեքենայով

դ/ երթուղային տաքսիով կամ ավտոբուսով

2․ Ի՞նչ մեքենա են վարում Ձեր ընտանիքի անդամները կամ դուք

ա/ մեքենա չունեն

բ/ մոտոցիկլ

գ/  ավտոմեքենա

դ/ ամենագնաց, ֆուրգոն կամ բեռնատար

3․ Դուք կամ Ձեր ընտանիքի անդամները ի՞նչ հաճախականությամբ են ճամփորդումինքնաթիռով

ա/ ամիսը մեկ անգամից քիչ

բ/ ամիսը մեկ անգամ

գ/ շաբաթը մեկ անգամ

դ/ շաբաթական երկու կամ ավել անգամներ

4․  Ի՞նչ հաճախականությամբ է Ձեր ընտանիքը սնվում կամ պատվիրում կերակուրհասարակական սննդի կետերից

ա/ Երբեք

բ/ Ամիսը մեկ անգամ

գ/ Շաբաթը մեկ անգամ

դ/ Շաբաթը մեկ կամ երկու անգամ

5․ Ի՞նչպիսի սնունդ է գերադասում Ձեր ընտանիքը

ա/ Տնական /տանը  աճեցված/

բ/ Գնված սնունդը և տնականը միասին

գ/ Միայն գնված

6․ Ի՞նչ քանակությանբ  գազավորված ըմպելիքներ եք խմում

ա/ ոչ մի

բ/ մեկ շիշ օրական

գ/ 2 շիշ օրական

դ/ 3 կամ ավել շիշ օրական

7․Ի՞նչ հաճախականությամբ են Ձեր ընտանիքում լվացք անում

ա/ ամիսը մեկ անգամ

բ/ ամիսը երկու անգամ

գ/ շաբաթական մեկ անգամ

դ/ շաբաթական երկու կամ ավելի անգամներ

8․ Արդյո՞ք ստանում եք լրագրեր կամ ամսագրեր Ձեր տանը

ա/ ոչ  բ/ այո

9․ Արդյո՞ք միացնում եք տան լույսերը, եթե դրա կարիքը չկա

ա/ ոչ  բ/ այո

10․ Արդյո՞ք միացնում եք համակարգիչը, տեսախաղի սարքը կամ այլ էլեկտրականսարքավորումներ, եթե դրանք չեք գործածում տվյալ պահին

ա/ ոչ  բ/ այո

11․ Ի՞նչ տեսակի վառելիք եք օգտագործում Ձեր տունը ջեռուցելու համար

ա/ փայտ

բ/ էլեկտրականություն

գ/ գազ

դ/ հեղուկ գազ

12․ Ձեր ընտանիքը օգտվու՞մ է հետևյալ սարքերից / մեքենաներից

ա/ հեռուստացույց,

բ/ բջջային հեռախոս,

գ/ DVD նվագարկիչ,

դ/ համակարգիչ,

ե/ լվացքի մեքենա,

զ/ սպասք լվանալու մեքենա,

է/ սառնարան,

ը/  մոտոցիկլ, ամենագնաց,

թ/ մոտորային նավակ

1-11 հարցերի համար՝ ա պատասխանի դեպքում գնահատեք 1, բ պատասխանի դեպքում` 2, գպատասխանի դեպքում` 3, դ պատասխանի դեպքում` 4։

12-րդ հարցից սկսած՝ յուրաքանչյուր շրջանակի մեջ վերցված պատասխանը գնահատեք 1։ Կարողեք նշել մեկ կամ ավելի խատասխաններ այս թվի տակ:

13-20 միավոր` նշանակում է կանաչը Ձեր սիրելի գույնն է և Դուք հարգում եք բնությունը: Կեցցեք, պահպանեք նույն մոտեցումը:

21-28 միավոր` Շատ լավ մոտեցում է. կարող եք որոշ ազդեցություններ ևս կրճատել, և Ձեր կյանքը կդառնա լրիվ հօգուտ բնության և շրջակա միջավայրի:

29-36 միավոր` Ձեր փորձերը և ջանքերը գնահատելի են, սակայն պետք է մի փոքր ևս չարչարվել։

36-43 միավոր` ձեր կենցաղն ունի բարելավման կարիք։

44-46 միավոր` Դուք Մայր Բնության հետ ընկերներ չեք:  Եթե կա ցանկություն, ապա կարող եք փորձել ընկերանալ։

1.Որ հանքն է գործում Լոռու մարզում:

2. Ով է Մեղրաձոր գոլդ ընկերության բաժնետերը:

3. Քանի չգործող հանքավայրեր կան Լոռու մարզում:

4. Քանի տարի չի օգտագործվել Արմանիսի հանքավայրը:

5. 2014թ. որ հանքին տրվեց ընդերօգտագործման իրավունք:

6. Ով է հիմնադրել «Վայքգոլդը»

հղումն այստեղ՝ https://youtu.be/VNC744ZXRZM